Piłsudczycy nie darzyli estymą Stanisława Augusta Poniatowskiego, uważając go za marionetkę carycy Katarzyny, targowiczanina, człowieka, który nie sprostał wyzwaniom, jakie stanęły przed Polską i nie potrafił zachować się honorowo w tragicznej sytuacji.
Toteż, gdy w 1938 roku w związku z planami rozbiórki kościoła św. Katarzyny w Leningradzie, władze sowieckie przekazały Polsce znajdującą się tam trumnę ostatniego króla, polskie czynniki rządowe postanowiły, że zostanie ona przewieziona do Wołczyna – miejsca urodzenia króla, nie zaś na Wawel. Pewnej lipcowej nocy 1938 roku, bez żadnych uroczystości, trumna została złożona w wołczyńskim kościele. Świątynię wybudował na przełomie lat 20. i 30. XVIII wieku ojciec króla, który otrzymał Wołczyn wraz z ręką córki Czartoryskich.
Józef Mackiewicz pisał w „Słowie”: „A teraz ostatniego z naszych panów monarchów, ostatniego króla i wielkiego księcia (...) sprowadza się do tej wioski, do tych ruin nocą, cichaczem, pod osłoną tajniaków kryminalnej policji, a konserwator urzędowy zabrania księdzu odprawiania publicznych modłów za jego duszę do Pana Boga! Co to jest!? Dlaczego tak!?”
Rozgorzała dyskusja na temat ostatecznego miejsca pochowania Stanisława Augusta. Wawel, katedra św. Jana w Warszawie czy Wołczyn? W ankiecie „Wiadomości Literackich” większość ludzi kultury i nauki wypowiedziała się za Wawelem.
Wkrótce wybuchła wojna i trumna królewska pozostała w Wołczynie, który po 1945 r. znalazł się tuż za nową wschodnią granicą Polski. W pierwszych powojennych latach doszło do sprofanowania trumny. Mówiono o wyciągniętej z niej szabli, orderach, płaszczu pogrzebowym, mundurze, a nawet o koronie. Kościół zaś, zamieniony w magazyn nawozów, popadał w coraz większą ruinę. Pod koniec lat 60. polscy naukowcy mogli już tylko stwierdzić, że w ziemi z krypty, w której stała trumna, są drobiny kości, strzępki tkaniny. Ziemią tą napełniono urnę, którą złożono w 1995 r. w podziemiach katedry św. Jana w Warszawie.
Być może nie był to ostatni pogrzeb Stanisława Augusta. Istnieje bowiem wiarygodna relacja mówiąca o tym, że ktoś litościwy pochował rozrzucone kości króla w nieznanym dotąd miejscu w Wołczynie. Trzy lata temu kościół w Wołczynie został przekazany diecezji pińskiej. Nie wiadomo jednak, czy uda się jej podnieść świątynię z ruiny. Na razie prowadzone są prace zabezpieczające
Autor jest redaktorem dodatków historycznych „Rzeczpospolitej”
Skomentuj