Według tradycji stało się to nad brzegiem rzeki Ipiranga, gdzie książę miał zakrzyknąć: „Niepodległość albo śmierć!”. Wkrótce potem, wzorując się na Napoleonie Bonaparte, ogłosił się cesarzem Brazylii. 

Nie było w tym geście jednak żadnej megalomanii. Wręcz przeciwnie. Pedro de Alcântara de Bragança e Bourbon mógł i tak władać Brazylią – jako król Portugalii. 

Dlaczego zatem odrzucił koronę portugalską i wybrał kraj, który wówczas nie miał nawet wytyczonych własnych granic? Dlaczego, będąc de facto regentem, a potem legalnym królem Portugalii Pedro IV, odmówił powrotu do ojczyzny i na wzór Bonapartego ogłosił się cesarzem? Po dwustu latach odbieramy te wybory jako przejaw arystokratycznej megalomanii. W rzeczywistości było odwrotnie. Sam tytuł cesarski wskazywał, że Pedro nie uznaje nad sobą żadnej zwierzchności, w tym nawet papieskiej. Wzorowanie się na cesarzu Francuzów wskazywało także, że pragnie zbudować imperium obejmujące cały kontynent i stworzyć porządek społeczny zbliżony do ustroju republikańskiego we Francji. Swoją wizją bez wątpienia wybiegał w przyszłość. Kochał Brazylię, jej rytm, krajobraz, przyrodę i ludzi. Nie zamierzał wracać do Portugalii. Nie chciał zamknąć się w złotej klatce małego państwa na zachodnim skraju Europy. 

Miał wizję imperium gospodarczego i militarnego, ośrodka wielkiej kultury promieniującej na całą Amerykę Łacińską. Cesarz Pedro I był zatem pierwszym brazylijskim liberałem i demokratą, ale także monarchistą i republikaninem w jednym, człowiekiem ultranowoczesnym w otoczeniu ultrakonserwatywnego dworu. Jego zwolennicy – liberałowie z Partii Brazylijskiej – byli przekonani, że cesarz wesprze koncepcję monarchii konstytucyjnej. Z kolei ich przeciwnicy, przedstawiciele burżuazji i biurokracji kolonialnej z Partii Portugalskiej, liczyli, że Brazylia stanie się monarchią absolutną. I to zapewne pod ich wpływem cesarz nagle wykonał zwrot w kierunku absolutyzmu. 

Jeszcze jako formalny król Portugalii ogłosił 26 kwietnia 1826 r. liberalną konstytucję Portugalii, która upadła po jego abdykacji 28 maja tego samego roku. Dla koterii dworskiej był więc początkowo władcą nieprzewidywalnym i wręcz niebezpiecznym. Jego nowoczesne poglądy wywoływały kolejne kryzysy polityczne. Ostatni z nich w kwietniu 1831 r. doprowadził do jego przymusowej abdykacji i oddania korony sześcioletniemu synowi Pedro II, któremu przyszło rządzić Brazylią przez kolejne pół wieku. 

Mottem tego władcy były słowa „União e Indústria” („Unia i przemysł”). Realizował je z całym rozmachem. W czasie jego panowania budowano utwardzone drogi, ogromne fabryki i kopalnie, kładziono kable na dnie morza i rozbudowywano porty. Brazylia stała się światowym potentatem w produkcji kauczuku i kawy. Jednak uzależnienie od eksportu kawy i wahania giełdowe cen tej używki spowodowały kilka poważnych kryzysów gospodarczych, które gwałtownie osłabiły monarchię. Kiedy jednak zapytamy się przeciętnego Brazylijczyka, znającego historię swojego kraju, czym zasłużył się cesarz Pedro II dla swojej ojczyzny, odpowie zapewne bez wahania, że przede wszystkim pokonał w 1851 r. Argentynę, zapewniając Brazylii dostęp do strategicznej rzeki La Plata. Później ten region został utracony na rzecz nowego tworu państwowego, jakim był Urugwaj, ale Brazylia zabezpieczyła swoje granice. 

Warto też wspomnieć o szczególnej życzliwości brazylijskich monarchów dla Polski. Podczas pobytu w Paryżu cesarz Pedro I odwiedził teatr, gdzie grano przedstawienie, z którego dochody miały być przekazane powstańcom listopadowym – tym, którzy znaleźli schronienie we Francji. Legenda głosi, że w czasie spektaklu Pedro I zawołał ze swojej loży do widowni „Vive la Pologne!”. 

Takich gestów sympatii Brazylijczyków do Polaków było znacznie więcej. Dość wspomnieć, że w czasie obrad II Międzynarodowej Konferencji Pokojowej w Hadze w 1907 r. przewodniczący delegacji brazylijskiej profesor Ruy Barbosa oficjalnie opowiedział się w imieniu rządu Brazylii za przywróceniem Polsce niepodległości. Co ciekawe, Brazylia jako jedno z pierwszych państw świata i pierwsze państwo Ameryki Łacińskiej uznała „powstanie zjednoczonej i niepodległej Polski”, a postulat uznania niepodległego państwa polskiego został przedstawiony już w nocie wysłanej 17 sierpnia 1918 r. przez ministra spraw zagranicznych Brazylii Nilo Peçanhę do posła francuskiego w Rio de Janeiro Paula Claudela. Brazylia wspierała zatem polskie aspiracje niepodległościowe, kiedy jeszcze losy I wojny światowej nie były rozstrzygnięte. 

W dwusetną rocznicę proklamacji niepodległości życzymy naszym brazylijskim przyjaciołom wszelkiej pomyślności i świetlanej przyszłości!