Ideowcy od słów do czynów przystąpili niemal od razu. I już dwa lata później, w 1878 r. próby zamachów uderzyły w osoby cesarza Niemiec Wilhelma I (dwukrotnie), króla Hiszpanii Alfonsa XII i władcy Włoch Humberta I. Mimo że wszystkie planowane akty królobójstwa w tej wczesnej fazie epoki mordów politycznych się nie powiodły, pociągnęły za sobą falę zdarzeń o zdecydowanie większej skuteczności. Wspomniany Humbert Sabaudzki nie uciekł przeznaczeniu i dokładnie 22 lata później, w 1900 r., zginął z ręki Gaetano Bresciego we włoskim mieście Monza. Do pana Boga podążyli także: prezydent Francji  Sadi Carnot (1894 r.), znana jako „Sisi”  Elżbieta Bawarska (1898 r.), prezydent USA  William McKinley (1901 r.) i król Serbii Aleksander I Obrenowić (1903 r.), choć w tym ostatnim przypadku za zbrodnią stali nie anarchiści, ale zaufani oficerowie króla. 

Przypadek Aleksandra I oddawał atmosferę Bałkanów. W samej Serbii antycypacją losów Aleksandra było zabójstwo jego stryja Michała Obrenowicia (1868 r.), a w ślad za morderstwem Aleksandra rozsypał się cały kosz aktów terroryzmu – raz udanych, raz spalonych na panewce. Nie bez przyczyny uznawano więc dawne bałkańskie prowincje imperium otomańskiego, od pewnego czasu niepodległe lub pod kontrolą stolic europejskich, za istną beczkę prochu. 

I to tam właśnie wybiera się wczesnym latem 1914 r. następca tronu Austro-Węgier arcyksiążę Franciszek Ferdynand. Pięćdziesięcioletni gbur i żołdak, ożeniony wbrew woli panującego stryja z czeską hrabiną Zofią Chotek (uwaga – mezalians), jest w Wiedniu i na dworze niespecjalnie lubiany. Trzyma się więc z boku, choć od samobójczej śmierci Rudolfa Habsburga i głupawego zgonu swojego ojca Karola Ludwika (choć uprzedzano go, że to ściek, napił się wody z Jordanu w Palestynie, zachorował na tyfus i umarł) jest pewny dziedziczenia tronu i powoli czyni przygotowania do reformowania państwa. Czy jest nadzieją imperium? W jakimś sensie tak, bo myśli o trójkoronie, czyli oddaniu Słowianom praw równych Niemcom i Węgrom. W marcu Wiedeń i Bałkany elektryzuje wiadomość, że dziedzic korony wybiera się oficjalnie do anektowanej przez Habsburgów Bośni, by wziąć udział w manewrach wojskowych. Trudno o lepszy komunikat dla wszelkiej maści idealistów i złoczyńców. 

Jednocześnie Franciszek Ferdynand po ludzku Bałkanów się boi i ma jakieś dziwne przeczucia. Są dowody, że wspominał o tym swojemu asystentowi, i prosił, by ten – „w razie, gdyby nie wrócił” – zadbał o jego dzieci. Brnie jednak dalej. Najpierw na pokładzie pancernika płynie z Triestu do Dalmacji, potem podróżuje koleją, by w Sarajewie przesiąść się do sportowej limuzyny Gräf & Stift ze składanym dachem. W Dalmacji spotyka się też z żoną Zofią, której obecność, protokolarnie zakazana, jest „gestem Kozakiewicza” pokazanym przez Ferdynanda elicie wiedeńskiego dworu. Na miejscu rauty, wiwatujące tłumy, chaos i harmider, czyli środowisko wręcz stworzone dla siódemki zamachowców z Gawriłem Principem na czele. 

Kim są ci ludzie? To żadni profesjonaliści. Dzieciaki, studenci, bez doświadczenia, za to z głowami pełnymi idei. Młodo-Bośniacy. Agresywni wobec wszelkiej władzy imperialnej. Wierzą, że zabicie symbolu habsburskiej władzy wyzwoli ich narody od niemieckiego bata. W jakimś stopniu mieli rację. Broń dostali niedługo wcześniej w Belgradzie od szefa serbskiego wywiadu Dragutina „Apisa” Dimitrijevicia. Cztery pistolety i kilka granatów. Niespecjalnie umieli się nimi posługiwać. 

28 czerwca siedmiu zamachowców ustawiło się wzdłuż trasy przejazdu Franciszka Ferdynanda (kuriozum – trasę podano do wiadomości publicznej kilka dni wcześniej) i znów nie sprzyjało im szczęście. Strzałów po kolei nie oddali spiskowcy: Mehmedbašić,  Čubrilović i Popović. Granat udało się rzucić w końcu Nedeljko Čabrinoviciowi, ale odbił się od płóciennego dachu samochodu i eksplodował pod kołami następnego pojazdu, raniąc przy tym kilka osób. Arcyksiążę z małżonką, nieco przestraszeni, ale szczęśliwi, że uszli siepaczom, kontynuowali oficjalny program, jadąc dalej w otwartym samochodzie. Ale... na ich życzenie zmieniono program. Para książęca, po 10-minutowej wizycie w ratuszu, postanowiła odwiedzić rannych w zamachu i klucząc wybrała się sarajewskimi uliczkami do szpitala. Kierowca pomylił kierunki, na rozkaz szefa ochrony zatrzymał się i zaczął zawracać, zatrzymując się dokładnie w tym miejscu, gdzie stał sfrustrowany nieudanym zamachem Princip. Tym razem się nie zawahał: wyjął rewolwer i kilkoma strzałami z bliska zabił następcę tronu i jego małżonkę. Po czym został zatrzymany przez detektywów. 

Poraża w tej historii jakaś niebywała konsekwencja Opatrzności naprzeciw niebywałego splotu niekompetencji wszystkich uczestników zdarzeń. Zamachowcy są nieprofesjonalni jak gang Olsena i – na logikę – nie mają prawa zabić arcyksięcia. Ten mimo że wie, jakie grozi mu niebezpieczeństwo, jedzie otwartym samochodem, wystawiając się zabójcom jak na strzelnicy. Ma niekompetentną ochronę. Na koniec, po nieudanym zamachu Čabrinovicia, kiedy już wiadomo, że w Sarajewie odbywa się polowanie na arcyksięcia, jedzie znów tym kabrioletem w miasto, zamiast schować się w jakimś strzeżonym pałacu. Można by pomyśleć, że wręcz kokietował śmierć albo rozważał samobójstwo. Albo uznał, że Bóg mu wyjątkowo sprzyja, skoro ocalił go przy pierwszej próbie zamachu? I jeszcze jedno: miał strasznego pecha, że kierowca zatrzymał auto i wpadł w amok dokładnie naprzeciwko miejsca, gdzie stał uzbrojony Gawriło Princip. Czyż to nie jest jakiś przedziwny zbieg okoliczności? 

Co było skutkiem tych zdarzeń, dobrze wiemy: koszmarna wojna, która odebrała życie kilkudziesięciu milionom ludzi i zmieniła na zawsze nasze czasy. Po co o tym piszę? By wykazać mizerię ludzkich przewidywań, siłę przypadku i moc woli Opatrzności. Bakunin, ojciec anarchizmu, powiedział: „radość niszczenia jest równocześnie radością tworzenia”. A mądrość ludowa dodaje: „co ma wisieć, nie utonie”. A wszystko to dedykuję gospodarzowi Kremla Władimirowi Władimirowiczowi, który wierzy, że dosiadł rumaka historii i potrafi się na nim utrzymać.
No, nie jest to takie proste.