Krwawe pacyfikacje i masakry były w okupowanej Francji rzadkością. Owszem, Gestapo wraz z licznymi francuskimi i bretońskimi kolaborantami bezwzględnie zwalczało lokalny ruch oporu, a także siatki wywiadowcze SOE i polskich tajnych służb. Ich uderzenia były jednak mniej lub bardziej precyzyjne. Ogólnie Niemcy trzymali się zasady, że miejscową ludność należy traktować stosunkowo łagodnie, jako zachodnioeuropejski naród, który będzie stopniowo zlewał się z Rzeszą, by zapewniać niemieckim panom dobre wina, sery, kobiety i inną rozrywkę. Gdy jednak 6 czerwca 1944 r. wojska alianckie wylądowały na plażach Normandii, przez francuskie koleje przetoczyła się wielka fala sabotaży, a na prowincji uaktywniła partyzantka. 

Okrutne przesłuchania i śmierć w płomieniach

Niemcy zrzucili wówczas maski i sięgnęli po represje na szerszą skalę. Ofiarami ich furii stali się wówczas m.in. mieszkańcy miasteczka Oradour-sur-Glane, położonego niedaleko miasta Limoges. 10 czerwca 1944 r. oddział z 2. Dywizji Pancernej SS „Das Reich” otoczył miasteczko i spędził jego mieszkańców na rynek, gdzie każdemu sprawdzano dokumenty. Kobiety i dzieci zostały zamknięte w kościele, który esesmani wcześniej sprofanowali, rozrzucając hostie po posadzce. Mężczyzn podzielono na sześć grup i zamknięto w kamiennych stodołach. Przesłuchiwano ich i torturowano, strzelając im w nogi (puszczono jednak wolno kilka osób spoza miasteczka). Po zakończeniu przesłuchań ofiary oblano benzyną i spalono żywcem. Zabito również dwóch francuskich policjantów służących Niemcom jako tłumacze podczas przesłuchań. Następnie esesmani podpalili kościół z kobietami i dziećmi w środku. W masakrze zginęły 643 osoby – tylko jednej kobiecie udało się uciec z płonącego kościoła. 

Oficjalnie Niemcy dokonali tej rzezi w odwecie za zabicie przez partyzantów dwóch niemieckich żołnierzy. Przebieg masakry wskazuje jednak, że nie była ona wyłącznie paroksyzmem wściekłości fanatycznych esesmanów. Dywizja „Das Reich” przemieszczała się wówczas z południa Francji do Normandii, gdzie desperacko jej potrzebowano do łatania frontu. Każda godzina opóźnienia w transporcie zwiększała szanse aliantów na zwycięstwo. Z jakiegoś powodu jednak dowództwo dywizji postanowiło na kilka godzin zająć jeden ze swoich batalionów mało ważną akcją represyjną. No, chyba że nie była to zwykła pacyfikacja. Metodyczne przesłuchania mężczyzn z Oradour i rewizje przeprowadzane w ich domach sugerują, że esesmani szukali tam kogoś lub czegoś. Zabicie francuskich policjantów będących uczestnikami tych przesłuchań wskazuje natomiast, że Niemcy nie chcieli, by wyszło na jaw, kogo lub czego tam szukano. Są zaś poszlaki sugerujące, że SS dokonała masakry w Oradour z powodu tajemniczego transportu złota, który skradziono w tej okolicy.

Opowieść partyzanta

Teorię o tym, że powodem masakry w Oradour było skradzione złoto przedstawił w 1988 r. brytyjski autor Robin Mackness w książce „Oradour: Massacre and Aftermath”. Napisał ową książkę, gdyż sam otarł się o tę mroczną wojenną tajemnicę. W 1982 r. został zatrzymany przez francuskich celników na autostradzie pod Lyonem. Skonfiskowano mu wówczas 20 kg złota, które przewoził w bagażniku. Na części tych sztabek znajdowały się oznaczenia Reichsbanku. Mackness pracował wówczas dla pewnego szwajcarskiego banku, który zlecił mu kontakt z francuskim klientem chcącym zdeponować duże ilości złota. Kruszec miał zostać zawieziony do Evian, skąd inny agent banku miał go przemycić łódką. Owym klientem, który wpędził Macknessa w poważne kłopoty, był człowiek podający się za weterana francuskiego ruchu oporu, posługujący się pseudonimem „Raoul”. To on opowiedział  Macknessowi o pochodzeniu swojego złota.

„Raoul” miał być dowódcą małego siedmioosobowego oddziału partyzanckiego, działającego w okolicach Limoges. W czerwcu 1944 r. zatrzymał się ze swoimi ludźmi we wsi Chaillac, położonej w pobliżu miasteczka Saint-Junien, w stodole należącej do właściciela miejscowej fabryki rękawiczek. Po zmroku 9 czerwca jego oddział wyruszył na akcję, której celem był most kolejowy. Na drodze w pobliżu Oradour partyzanci przypadkiem napotkali jednak niewielki konwój niemiecki składający się z pancernej półciężarówki i jednej dużej ciężarówki. Doszło do chaotycznej walki, w której zginęli prawie wszyscy Niemcy i partyzanci. Ocalał „Raoul” i jeden z niemieckich żołnierzy, który zdołał uciec. Na ciężarówce znajdowało się złoto ukryte w 20 drewnianych skrzynkach „wielkości pudełek na buty”. Zawierały one około 600 kg kruszcu. „Raoul” je zakopał w pobliżu drogi, a rozbite niemieckie pojazdy oblał benzyną i podpalił. Następnego popołudnia oddział SS przybył do miejscowości położonej najbliżej od miejsca zasadzki – do Oradour.

Mackness potwierdził niektóre szczegóły relacji „Raoula”, ale był sceptyczny co do kilku elementów tej opowieści. Jak to możliwe, by tak mały oddziałek partyzancki zdołał w przypadkowym starciu zniszczyć niemiecki konwój? Czy „Raoul” był w stanie tylko własnymi siłami przenieść i zakopać 600 kg złota? Przede wszystkim jednak w okolicy, w której miało do tego dojść, nie znaleziono żadnych śladów po spalonych niemieckich pojazdach. Mackness doszedł więc do wniosku, że złoto zostało zdobyte na Niemcach w innych okolicznościach, w o wiele sprytniejszy sposób. Skoku na drogocenny kruszec mogła dokonać grupa o korzeniach kolaboranckich, mająca zaufanie Niemców, ale jednocześnie utrzymująca relacje z ruchem oporu.

Być może zaginięcie złota Niemcy zauważyli już 9 czerwca. Wówczas SS-Sturmbannführer Adolf Diekmann, dowódca
1. Batalionu 2. Dywizji SS „Das Reich”, człowiek odpowiedzialny za rzeź w Oradour, nakazał wszystkim mieszkańcom miasteczka Saint-Junien zgłosić się do ratusza celem okazania dokumentów tożsamości. W tym samym czasie lokalni oficerowie Gestapo naradzali się z Jeanem Filiolem, dowódcą kolaboracyjnej francuskiej milicji z Limoges. Zgłosiło się do nich dwóch donosicieli, którzy mieli skierować uwagę Niemców na Oradour (najprawdopodobniej jednak wskazali nie na Oradour-sur-Glane, ale na podobnie nazywającą się wioskę Oradour-sur-Vayres).

Roger-René Dagobert, członek lokalnych elit i jeden ze świadków tamtych wydarzeń (uczestniczył m.in. w zakopywaniu zwłok ofiar masakry w Oradour), w 1962 r. usłyszał od braci Gourt, właścicieli fabryki rękawiczek i stodoły w Chaillac, w której rzekomo ukrywał się oddział „Raoula”, że masakra w Oradour miała związek ze skradzionym Niemcom złotem. Niektórzy to właśnie ich podejrzewali o złożenie donosu na Gestapo, który miał odwrócić uwagę Niemców od prawdziwego miejsca ukrycia złota. W 1946 r. wyprowadzili się z Saint-Junien i nagle wzbogaceni kupili dwa sklepy w Nantes, w których sprzedawali ubrania firmowane przez Yves’a Saint Laurenta. Kierownikiem jednego z nich uczynili niejakiego Pierre’a Bergé, bliskiego przyjaciela François Mitterranda, prezydenta Francji w latach 1981–1995. Dziwnym trafem bliskim znajomym Mitterranda był też Jean Filiol, dowódca milicji w Limoges. 

Prezydent z Vichy

Choć obecnie Mitterrand kojarzony jest głównie jako socjalistyczny „mąż stanu”, to przed wojną był związany ze środowiskami nacjonalistycznymi, takimi jak organizacja terrorystyczna La Cagoule. Uczestniczył wówczas w demonstracjach wymierzonych w afrykańskich imigrantów. Podczas kampanii 1940 r. został ranny i trafił do niemieckiej niewoli. Choć dwukrotnie próbował uciekać z obozu, to Niemcy sami go z niego zwolnili w 1941 r. Udał się wówczas do strefy nieokupowanej, gdzie znalazł pracę w administracji Vichy. Pracował w rządowym departamencie pomocy dla jeńców wojennych. Za swoją pracę dla kolaboracyjnego reżimu został odznaczony, a na jednej z kronik filmowych uwieczniono go podczas rozmowy z marszałkiem Pétainem. 

Po wojnie Mitterrand twierdził, że cały czas pracował dla ruchu oporu. I rzeczywiście spotykał się wówczas ze swoimi znajomymi ze skrajnej prawicy, którzy tworzyli różne podziemne organizacje. Jacques Attali, późniejszy doradca prezydenta Mitterranda, określił to jako stanie każdą nogą w innym obozie. W latach 80. i 90. francuski prezydent wzbudzał kontrowersje, kilkakrotnie składając wieńce na grobie marszałka Pétaina i twierdząc, że państwo francuskie nie miało nic wspólnego z deportacjami Żydów. 

Niektóre znajomości Mitterranda z tamtych czasów były co najmniej dziwne. Przyjaźnił się choćby z René Bousquetem, politycznym nadzorcą policji we Francji Vichy, odpowiedzialnym m.in. za wysłanie 76 tys. Żydów do niemieckich obozów zagłady. Bousquet stanął w 1949 r. przed francuskim sądem za zbrodnie wojenne. Upiekło mu się jednak, gdyż na dwa dni przed jego procesem weszła w życie amnestia dla kolaborantów, za którą mocno lobbował ówczesny minister informacji… François  Mitterrand. Bousquet został skazany tylko na karę minimalną w postaci pięcioletniego zakazu sprawowania funkcji publicznych. Już w 1957 r. Rada Państwa zwróciła mu Legię Honorową. Robił wówczas karierę w bankowości i w mediach. W 1965, 1974 i 1981 r. mocno wspierał kampanie prezydenckie Mitterranda. W 1993 r. „łowca nazistów” Serge Klarsfeld zdołał doprowadzić do wytoczenia Bousquetowi procesu za zbrodnie przeciwko ludzkości. Dwa dni przed rozprawą Bousquet został jednak zastrzelony przez „samotnego mściciela”. Klarsfeld stwierdził później, że był przekonany, że Mitterrand nie pozwoli Bousquetowi stanąć przed sądem. 

W kwietniu 1994 r. zginął w dziwnych okolicznościach inny bliski współpracownik Mitterranda związany z reżimem Vichy. François Durand de Grossouvre został znaleziony martwy w swoim biurze w Pałacu Elizejskim, z raną postrzałową głowy i z pistoletem w dłoni. Był uznawany za „szarą eminencję” u boku prezydenta, a w czasie wojny przeszedł z administracji Vichy do ruchu oporu. 

Z rejonem Limoges był ściśle związany inny bliski współpracownik Mitterranda, Roland Dumas, przewodniczący Rady Konstytucyjnej w latach 1995–2000. Podczas swojego procesu w sprawie korupcji Dumas zeznał, że w 1992 r. sprzedał pięć złotych sztab, które rzekomo należały wcześniej do jego matki. Jego ojciec Georges był w czasie wojny administratorem finansowym w ratuszu w Limoges i w 1944 r. rozstrzelano go za udział w ruchu oporu. Miał być powiązany z atakami na transporty kolejowe ze złotem. 

Intrygującym faktem jest również to, że Mitterrand był w 1953 r. jednym z francuskich oficjeli, którzy złożyli podpis na akcie amnestii dla pochodzących z Alzacji esesmanów, którzy dokonali masakry w Oradour. Oficjalnie ułaskawiono ich w ramach procesu „pojednania narodowego”. W 1958 r. wypuszczono natomiast z więzień wszystkich niemieckich esesmanów biorących udział w tej pacyfikacji. Generał Heinz Lammerding, dowódca 2. Dywizji Pancernej  SS „Das Reich”, zmarł spokojną śmiercią w 1971 r. jako zamożny i szanowany przedsiębiorca. Choć popełnił we Francji wiele zbrodni, Francuzom przez 26 lat nie udało się załatwić jego ekstradycji z RFN.

Skarb z Pirenejów

Dywizja „Das Reich” wiosnę 1944 r. spędzała w malowniczych górskich okolicach południowo-zachodniej Francji. Skierowano ją tam, by odzyskiwała siły po ciężkich przejściach na froncie wschodnim. Dziwić może jednak to, że rozlokowano ją w miejscu dalekim od plaż, na których mogły potencjalnie lądować alianckie wojska inwazyjne. Według amerykańskiego pułkownika Howarda Buechnera dywizja miała wówczas inne ważne zadanie: ochraniała tajemnicze wykopaliska archeologiczne, a w kwietniu odwiedził ją Himmler. 

Czego jednak Niemcy mogli wówczas szukać w tamtych okolicach? Dla Himmlera i innych okultystów z SS południowo-
-zachodnia Francja była przede wszystkim dawnym centrum działalności średniowiecznej sekty katarów. Otto Rahn, powiązany z SS autor, napisał przed wojną dwie książki, w których starał się dowodzić, że katarzy ukryli w okolicach swojej twierdzy Montségur... Świętego Graala, będącego w jego interpretacji klejnotem z korony Lucyfera. Wiązano te tereny również z legendami o skarbach templariuszy. Okolice te były też miejscem ukrycia skarbu Wizygotów – wielu ton złota złupionych w 410 r. z Rzymu. Skarb ten miał zostać zakopany gdzieś na odludziu, po tym jak na początku VI w. Wizygoci zostali pokonani przez władcę Franków Chlodwiga. Gdzie mógł on spocząć? Wizygoci po splądrowaniu Italii wyemigrowali do Hiszpanii oraz południowej Francji. Ich ośrodki władzy znajdowały się m.in. w Toledo, Tuluzie, Carcassonne i miejscowości nazywanej wówczas Rhedae. To właśnie Rhedae mogła być ostatnią stolicą francuskich Wizygotów. Ów gród stał się później znany jako małe górskie miasteczko Rennes-le-Château. W jego okolicach jest dużo jaskiń i opuszczonych kopalń. 

W 1891 r. proboszcz parafii Rennes-le-
-Château, ks. François Bérenger Saunière, podczas renowacji kościoła odkrył w jednej z kolumienek wewnątrz świątyni tajemniczy zaszyfrowany manuskrypt. Niezależnie od tego, co w tym manuskrypcie było, ks. Saunière w jakiś czas później w tajemniczy sposób się wzbogacił. Aż do swojej śmierci w 1917 r. wydawał ogromne sumy na inwestycje budowlane. Odnowił kościół, zbudował dużą plebanię z charakterystyczną wieżą i zamierzał przekształcić Rennes-le-Château w centrum pielgrzymkowo-turystyczne. W Lyonie nawiązał kontakty z różnymi grupami okultystycznymi. Chodziły wówczas plotki, że znalazł starożytny złoty skarb, a w raportach francuskiej policji pojawiły się doniesienia, że ks. Saunière przemycał złoto do Hiszpanii. Skąd jednak zabiedzony proboszcz brał to rzekome złoto? Czyżby potraktował poważnie miejscowe legendy mówiące o ukrytym w okolicy skarbie Wizygotów? 

Czy w 1944 r. Niemcy odnaleźli inną część tej zaginionej fortuny? Jeśli tak, to ów skarb miał dla nich wielkie znaczenie „mistyczne”. Było to bowiem złoto „pradawnych germańskich bohaterów”. Jeśli utracili choć cząstkę tego skarbu, to – żeby ją odzyskać – byli gotowi popełnić największe zbrodnie.

Czas oszustów

Ksiądz Saunière miał jedną zaufaną osobę – swoją gospodynię Marie Denarnaud, która pracowała u niego od 1885 r. Po śmierci księdza nadal mieszkała w jego posiadłości. W 1946 r. sprzedała ją biznesmenowi Noëlowi Corbu, który pozwolił jej nadal w niej mieszkać. Mówiła mu o wielkim skarbie, który znalazł Saunière, i obiecywała, że przed śmiercią zdradzi szczegóły tej historii. Zmarła w 1953 r. i niestety nie zdołała wcześniej podzielić się swoimi rewelacjami. W 1956 r. w gazecie wydawanej przez Bousqueta ukazał się cykl artykułów poświęcony skarbowi z Rennes. Była to pierwsza publikacja na ten temat, która znajduje szerszy odzew. Rennes stało się atrakcją turystyczną, a do miasteczka zjeżdżali ludzie zafascynowani historią o tajemniczym skarbie. W 1965 r. wprowadzony został zakaz prowadzenia wykopalisk w okolicach tej miejscowości. W 1968 r. Corbu zginął w wypadku samochodowym pod Carcassonne. Miesiąc później cudem uniknął śmierci w podobnym wypadku ksiądz Boyer, badacz tajemnic Rennes.

W 1956 r. niejaki Pierre Plantard założył stowarzyszenie o nazwie Zakon Syjonu. W latach 60. zaczął wykupywać działki w okolicach Rennes-le-Château i propagować różne teorie dotyczące skarbu księdza Saunière’a. W 1982 r. stał się jednym z głównych bohaterów książki Michaela Baigenta, Richarda Leigha i Henry’ego Lincolna „Święty Graal, Święta Krew”. Plantard dostarczył autorom najprawdopodobniej sfabrykowane przez siebie dokumenty mówiące, że jest wielkim mistrzem Zakonu Syjonu, tajnej organizacji, która stała m.in. za powstaniem zakonu templariuszy i której wielkimi mistrzami mieli być m.in. Isaac Newton i Leonardo da Vinci. Z dokumentów tych wynikało również, że ks. Saunière odkrył, że dynastia Merowingów, rządząca Frankami w latach 457–751 była dynastią potomków… Jezusa i św. Marii Magdaleny, a Świętym Graalem miała być linia krwi potomków Chrystusa. Oczywiście Plantard sam przedstawiał się jako potomek Merowingów, a tym samym Jezusa. Rewelacje Plantarda zyskały dużą popularność w kręgach New Age i stały się m.in. inspiracją dla „Kodu Leonarda da Vinci” Dana Browna. Wpisywały się w kampanię dezinformacji dotyczących skarbu Saunière’a i wydarzeń z 1944 r.

Plantard był niewątpliwie postacią o dziwnych powiązaniach. W czasie wojny założył ezoteryczną grupę antysemicką Alpha Galates, ale miał też przez kilka miesięcy siedzieć w więzieniu z powodu podejrzeń o związki z ruchem oporu. Na początku lat 60. był powiązany z francuskimi służbami specjalnymi. Był też powiązany rodzinnie z André Rousseletem, który w 1944 r. był szefem gabinetu prefekta Aude-Ariège. Był więc w kolaboracyjnej administracji terenów, na których Niemcy prowadzili wówczas tajemnicze wykopaliska ochraniane przez 2. Dywizję SS „Das Reich”. Rousselet, założyciel telewizji Canal+, był też bliskim przyjacielem Mitterranda i wykonawcą jego testamentu.

Mitterrand dobrze znał historię skarbu z Rennes. Prawdopodobnie po raz pierwszy usłyszał o niej podczas pobytu w niewoli niemieckiej, od swojego współtowarzysza, byłego burmistrza Carcassonne. W 1981 r., podczas kampanii wyborczej, Mitterrand pojechał do Rennes, gdzie wygłosił przemówienie z balkonu wieży Magdali zbudowanej przez księdza Saunière’a. Zwiedził również miejscowy kościół. Sfotografowano go tam m.in., gdy z zaciekawieniem przyglądał się rzeźbie diabła podtrzymującej naczynie z wodą święconą. Idealny symbol dla opowieści, w której świętym skarbom towarzyszy ludzka podłość i kreowanie się przez kolaborantów na bohaterów.