Chociaż zmiany dotyczą wszystkich aspektów naszego życia, najbardziej dostrzegamy je w czasie obchodów cyklicznych świąt. W naszym niemal jednorodnym kulturowo i religijnie kraju najbardziej zauważalne są przemiany obyczajowe w sposobie świętowania Bożego Narodzenia. Każdy powtarza sobie w duchu: jakże są teraz inne święta od tych, kiedy byłem dzieckiem. Niegdyś były one przepełnione duchem rodzinnym, nasycone skromną, ale radosną oprawą, wypełnione spokojem i nastrojem, który próbujemy teraz przywrócić za pomocą licznych świątecznych ozdób wyprodukowanych na Dalekim Wschodzie.

Jakże cudownie wyraził całe to piękno wspomnień świątecznych Karol Dickens: „Niezliczone, zaiste, są serca, dla których Boże Narodzenie jest czasem wesela i radości. Ileż to rodzin, których członkowie rozproszyli się po całym świecie w twardej walce o byt, zbiera się wtedy, przeżywając chwile radości i pogody, będące źródłem czystej i niezmąconej rozkoszy, tak dalekiej od trosk tego świata, że zarówno najbardziej cywilizowane, jak i najdziksze narody zaliczają Boże Narodzenie do chwil najszczęśliwszych, niosących błogosławieństwo i ukojenie! Ileż wspomnień, ile uśpionych sympatyj budzi Dzień Bożego Narodzenia!”. 

Ten najkrótszy dzień w roku uświadamia nam także nasze przemijanie. Czasu nie da się zatrzymać. To drapieżna rzeka, która porywa wszystko i wszystkich na swojej drodze. Każdego roku przy naszych świątecznych stołach kogoś ubywa. Czasami dlatego, że nie dbamy, aby w tym dniu być razem, ale najczęściej dlatego, że razem być już nie możemy. I znów jakże wymownie i wzruszająco ukazuje ten nieuchronny proces wielki angielki pisarz: 

„Piszemy te słowa – a wiele mil dzieli nas od miejsca, w którym z roku na rok spędzaliśmy ten dzień w gronie najbliższych. Wiele serc, które się wtedy tak radowały, przestało już bić. Wiele oczu, które wtedy patrzały tak radośnie – zamknęło się. Ręce, któreśmy ściskali – są zimne i martwe. A jednak wspomnienie starego domu, pokoju, głosów, twarzy, uśmiechów, zabaw, najbardziej trywialnych i najmniej znamiennych chwil budzi się w naszych duszach co rok, gdy zbliża się ów dzień, z taką wyrazistością. Jakby to, co dawno minęło – działo się wczoraj! Szczęśliwy, szczęśliwy Dniu, który potrafisz nas przenosić w czasy dzieciństwa! Który potrafisz przypomnieć staremu radość młodości! Który sprawiasz, że żeglarz i podróżnik, choć dzielą ich całe mile, w dniu tym wracają do swego rodzinnego domu!”. 

Boże Narodzenie jest radosne dla dzieci. Ale im ktoś starszy, tym bardziej ta radość zmienia się w nostalgię, gorycz i tęsknotę. Dlatego tak ważne, aby (szczególnie w tym roku!) pamiętać o ludziach starszych. Wspominamy „nasze czasy”, zwyczaje naszych dziadków i rodziców, i widzimy, że są one już tylko cieniem tego, co odeszło. Cicha i święta noc wigilijna, najdłuższa w roku, przypomina nam o łączności z przodkami. Wyrażamy ją poprzez przestrzeganie obyczajów, które nam zostawili. Dlatego to o nich tak dużo piszemy w tym wydaniu naszego miesięcznika. 

Święta i koniec roku dają nam poczucie dopełnienia, zamknięcia kolejnego rozdziału w naszym życiu, refleksji nad wszystkim, co udało nam się zrobić. Ale nie są już tym, czym były dla naszych przodków. Nie otwierają jak dawniej czasu zabaw, spotkań, uczt, kuligów, odwiedzin sąsiedzkich i radosnego biesiadowania. Zamiast być ze sobą, cieszyć się rozmową, rozkoszować sezonowymi potrawami i śpiewać kolędy, coraz bardziej się izolujemy, ufając zwodniczej sile elektroniki. Zamiast rozmawiać przy stole, ślemy sobie esemesy, zamiast dzielić się uśmiechem – wysyłamy emotikony, zamiast żartować w radosnym gronie – podsyłamy sobie memy. Piszemy kilka zdań na wszelkiego typu komunikatorach lub dzwonimy, żeby złożyć lakoniczne i sztampowe życzenia „wszystkiego najlepszego”. Potem wracamy przed telewizor, wyciągamy strute środkami konserwującymi gotowe, pobawione smaku dania i przekonujemy sami siebie, że w te święta na nic innego nie mieliśmy czasu. 

Piszę w nieco nostalgicznym tonie, ponieważ dla mnie te święta będą bardzo smutne. Odszedł mój Tata – Kazimierz Paweł Łepkowski, o którym wspominam Państwu, ponieważ był publicystą tego miesięcznika. Na łamach „Uważam Rze Historia” i dziennika „Rzeczpospolita” ukazało się ponad sto jego artykułów, pod którymi podpisywał się jako Kazimierz Jasiński. Jemu zawdzięczam różnorodność zainteresowań, ciekawość świata i umiejętność wyrażania swoich myśli ukochaną mową polską. Przekazał mi nieustanny głód wiedzy i radość z jego zaspokajania. Nasz dom rodzinny był pełen książek, choć były one zaledwie uzupełnieniem tego, co On mi przekazywał w trakcie licznych rozmów. I tych rozmów będzie mi bardzo brakować.