Aleksandra Ziółkowska-Boehm
"Lepszy dzień nie przyszedł już"
Iskry

Tytułowa opowieść przedstawia dramatyczne dzieje zmarłej 15 grudnia zeszłego roku Joanny Synowiec z domu Michalak, wywiezionej przez Sowietów z Szemiotówki na Polesiu 10 lutego 1940 r. Miała wtedy 10 lat, jej młodsi bracia – osiem i cztery. Zabrani zostali razem z rodzicami i 86-letnią babcią. Przywieziono ich do ostrowskiego lesopunktu w archangielskoj obłasti. Tam, po trzech tygodniach, zmarła babcia. W listopadzie 1941 r., w trakcie transportu do Uzbekistanu, zginęła matka, ojciec zaś – z odmrożeniami po tej „podróży" – przeżył jeszcze w kołchozie im Dzierżyńskiego do lutego 1942 r. Dzieciom, które niechybnie zmarłyby z głodu w sierocińcu w Ferganie, pomogła starsza dziewczyna – Polka, z którą razem dotarły do polskiego wojska. „To była brama do wolności" – mówiła pani Joanna o Krasnowodsku.

Na cmentarzu w irańskim Pahlavi został jej młodszy braciszek Henio. Ze starszym Józiem przeżyła trzy lata w Meksyku, potem Stany uchyliły drzwi dla takich jak oni. Zamieszkali w Chicago, Asia poszła do pracy, wyszła za mąż, urodziła dzieci. Józio, niestety, popadł w depresję, leczyli go elektrowstrząsami, które uszkodziły mu mózg. Odtąd był stale w szpitalach, na spotkaniach sprawiał wrażenie nieobecnego, na nic nie reagował. Tylko opiekunka powtarzała, że w nocy mówił po polsku i płakał. A pani Synowiec z dawnego życia pozostała jedna jedyna fotografia – całej rodziny. Podobno mama nie chciała, by robić zdjęcia, i odkładała fotografowanie na lepszy dzień...

Dwie pozostałe opowieści to historia rodu Jaxa Bąkowskich i ich krewnych, polskich Ormian Wartanowiczów oraz dzieje sławnego hubalczyka Romana Rodziewicza, o którym Aleksandra Ziółkowska-Boehm pisała już w trzykrotnie wydanej książce „Z miejsca na miejsce". Teraz relacjonuje m.in. wspólną z Rodziewiczem wyprawę do Anielina, w „hubalowe strony", gdzie rozpoznała go po latach żona sołtysa, u którego żołnierze często zatrzymywali się w czasie patroli.